Anasayfa
Din, genellikle doğaüstü, kutsal ve ahlaki öğeler taşıyan, çeşitli
ayin, uygulama, değer ve kurumlara sahip inançlar ve ibadetler bütünü.
Zaman zaman inanç sözcüğünün yerine kullanıldığı gibi, bazen de inanç
sözcüğü din sözcüğünün yerinde kullanılır. Din tarihine bakıldığında,
birçok farklı kültür, topluluk ve bireyde din kavramının farklı
biçimlere sahip olduğu görülür. Arapça kökenli bir sözcük olan din
sözcüğü, köken itibariyle "yol, hüküm, mükafat" gibi anlamlara sahiptir.
Tanımlar
Din kavramı Encyclopedia.com'da şöyle tanımlanır:
"Din üyelerine bir bağlılık amacı, bireylerin eylemlerinin kişisel
ve sosyal sonuçlarını yargılayabilecekleri bir davranış kuralları
bütünü ve bireylerin gruplarını ve evreni bağlayabilecekleri
(açıklayabilecekleri) bir düşünce çerçevesi veren bir düşünce, his ve
eylem sistemidir."[1]
Türk Dil Kurumu sözlüğünde:
"Tanrı'ya, doğaüstü güçlere, çeşitli kutsal varlıklara inanmayı ve
tapınmayı sistemleştiren toplumsal bir kurum, diyanet" ve "Bu
nitelikteki inançları kurallar, kurumlar, töreler ve semboller
biçiminde toplayan, sağlayan düzen"[2] şeklinde tanımlanır.
Din tanımı birçok farklı bilim dalı ve felsefede farklı biçimlerde ele alınmıştır.
* Bergson’a göre din, zekanın dağınıklığı ve çaresizliği karşısında
doğanın koruyucu tepkisi ve daha da ileride hayatın bütününe bağlanma,
hayat hamlesinin en derinidir. [kaynak belirtilmeli]
* Edward
Sapir’e göre din, günlük yaşantının anlaşılmaz ve tehlikeli ortamı
içinde gönül huzuruna iç huzuruna götürecek bir yolun bulunmasıdır ve
çok karmaşık bir yapıya sahiptir, doğa ve toplumla ilgili olguları
açıklamada insanlara yardımcı olur. [kaynak belirtilmeli]
* Psikologlara göre din bir üst benlik olayıdır. Bireyi topluluğa
bağlayan kişisel yapısının projeksiyon aracılığıyla belirlediği ikincil
kurumlardır. Sosyologlar ise dini toplumla açıklarlar. [kaynak
belirtilmeli]
* Sosyoloji dine kutsalın toplum hayatındaki deneyimi olarak bakar. [kaynak belirtilmeli]
* Parsons’a göre ise din, kainatta insanın yeri, insanın diğerleriyle
ilişkisi, çevresi ve diğer insanlarla ilişkilere bağlı olarak arzu
edilir olan ve olmayan şeyler hakkında geliştirilen ve gerçekleştirilen
bir anlayıştır. [kaynak belirtilmeli]
* Tasavvuf ve din psikologlarına göre din, insan-ı kamil insan olmaya sevkeden bir disiplindir. [kaynak belirtilmeli]
* İslam Peygamberi Muhammed bin Abdullah'a göre "gittiğiniz yoldur". [kaynak belirtilmeli]
* Satanist kilisesinin kurucusu Anton Szandor Lavey'e göre İnsan
yaşamını etkileyen her türlü elektriksel alandır.[kaynak belirtilmeli]
Farklı din tanımlamaların ortak noktaları birleştirildiğinde, din
insanlara bir hayat tarzı sunan, onları belli bir dünya görüşü içinde
toplayan kurum, bir değer biçme ve yaşama tarzı; yaratıcıya isteyerek
bağlanma, birtakım şeyleri duyma, onlara inanma ve onlara uygun iradi
faaliyette bulunma olgusu; üstün varlıkla ona inanan insan arasındaki
ilişkiden doğan deneyimin inanan kişinin hayatındaki etkileri olarak
tanımlanabilir.
Genel olarak din, doğaüstü bir nitelik taşır, mukaddestir,
değişmezdir (dogmatik) ve gönülden bağlanmayı yani teslimiyeti
gerektirir. Pek tabii ki din tanımı, özellikle dini bir bakış
açısından, her farklı dini grup ve dinde çeşitlilik gösterir. Dinin
taşıdığı nitelik ve öğeler de farklı dinlerde büyük bir değişiklik ve
çeşitlilik göstermektedir.
Din kavram, anlayış ve türlerinin gelişimi tam olarak bilinemediği
gibi tam olarak belirlenememektedir de. Bunun en büyük nedeni, açıkça
ayrıştırılabilecek devrelere sahip olmamasıdır. Yine de, özellikle
1800'ler sonrası yapılan arkeolojik kazılar ve dünyanın geri kalanından
izole edilmiş kültürlerin antropolojik ve tarihi yapılarına dair elde
edilen bilgi ve gözlemler sayesinde, bir kronoloji elde edilememiş olsa
da bir tipoloji geliştirilebilmiştir.[1]
Bugün eldeki bulgular ve var olan kültürel çeşitlilik sayesinde,
gerek eski gerek yeni farklı din tipleri, formları ve anlayışları
tanımlanmıştır. Bu tanımlamalar akademisyenler arasında çeşitlilik
gösterse de belli bir oranda benzeşmektedir. Daha Fazla Bilgi başlığı
altında farklı inanç tipleri, dini öğeler vb. isim olarak
sıralanmıştır. Bu konuda daha fazla bilgi için o başlığa göz
atabilirsiniz.
Çeşitli dünya dinleri
1. Afrika Geleneksel Dini
2. Ana Yerli İnançlar
3. Bahailik
4. Budizm
5. Cao Dai
6. Çin Geleneksel Dini
7. Farangizm
8. Hristiyanlık
9. İslamiyet
10. Jainizm
11. Juche
12. Mormonluk
13. Musevilik/Yahudilik
14. Neopaganizm
15. Rastafari Akımı
16. Sihizm
17. Şinto
18. Tengricilik
19. Tenrikyo
20. Tinselcilik
21. Üniteryan Üniversalizm
22. Yehova'nın Şahitleri
23. Zerdüştlük
Dini mezheplerin inananlara göre sıralanmasında ise, Roma Katolik
Kilisesi Hristiyanlık'taki en büyük mezhepken, Sünnilik İslam'da ve
Vaişnavizm de Hinduizm'deki en büyük mezheplerdir. Roma Katoliklerin mi
yoksa Sünnilerin mi sayısının daha fazla olduğunu kesin bir şekilde
belirtmek çok zordur zira sayılar kabaca eşit düzeydedir ve kesin
sayımlar yapmak da mümkün değildir.
Şinto dini bu dinlerin arasında inananların sayısı hakkında soruna
sahip dinlerdendir. Zira kişisel bildirimin yanı sıra tapınaklar da
bağlı bulunan inananların sayısını bildirir. 17. yüzyıldan beri,
Japonya'da Şinto tapınaklarına kayıt işlemini zorunlu kılan yasalar
vardır. Bu işlem yüzünden, Japonların yaklaşık &75-90'ı tapınak
kayıtlarında yer almaktadır. Bu da inananların kesin sayısını büyük
oranda tahrif eder. Bazı anketler sonuçları Japonların yaklaşık
%3.3'ünün kendisini "Şinto" olarak tanımladığını göstermiştir.
Dinle İlgili Bazı Konu ve Anlayışlar [değiştir]
Din ve Bilim
Dini bilgi, çoğu dindar insana göre, dini önderler, kutsal metinler
ve/veya şahsi ilham ile kazanılır. Bazı dinlere göre bu tür bir bilgi
sınırsız bir mahiyettedir ve her türlü soru ve soruna cevap niteliği
taşır. Bazı dinlere göre ise dini bilgi hayata özellikle dini ve pratik
anlamda etki eder ve gözlem ile elde edilen bilgiyi tamamlayıcı
niteliğe sahiptir. Bazı dinler ve dindar grup ve bireylere göre ise
bahsedilen yollardan elde edilen dini bilgi kesin, şüphesiz ve asla
yanılmaz türdendir. Dini bilginin tanımı, idrak ve tahlil ediliş
biçimleri çoğu zaman dinden dine, mezhepten mezhebe ve bireyden bireye
değişiklik gösterir.
Bilimsel bilgi ve metod ise, tam tersi biçimde, dünya ile birebir
temasa dayanır ve sadece fiziksel evren ile ilgili kozmolojik soru ve
sorunlara cevap verebilir - cevap arar. Tüm bilimsel bilgi şüphe
ihtimali barındırır ve daha sağlam delillere dayanacak gelişim ve
değişime açıktır.
Din, Felsefe ve Metafizik
Dini ve bilimsel doktrinler arasında, metafiziksel kozmolojinin
felsefi perspektifi yer almaktadır. Bu yaklaşım, antik çağda evren,
insanlık ve Tanrı kavramının doğası üzerine mantıki yargılar çıkarmaya
çalışmaktaydı. Din ve Bililm arasındaki anlaşmazlığı çözmek için
geliştirilmiş önemli felsefi araçlardan biri de Occam'lı William
tarafından dini savunmak için geliştirilmiş, "Occam'ın usturası"dır.
Fakat bu argüman sıklıkla bilim felsefesinde bilimi savunmak için
kullanılmaktadır.
Bu hususta not edilmesi gereken bir şey de felsefenin epistemoloji
dalıdır. Bu dal, insan bilgisinin doğası ve sınırlarının yanısıra
inançların, doğru veya yanlış olduğunu nasıl anlayacağımızı veya kabul
edeceğimizi sorgular.
Ezoterizm ve Mistisizm
Mistisizm, felsefe ve metafiziğin aksine, mantığın yücelme ve
aydınlanmanın en önemli yolu olmadığını öne sürer. Daha çok çeşitli
fiziksel disiplinlerde odaklanır; yoga, açlık, dönme (örneğin sema),
çile ve hatta psikoaktif maddelerin kullanımı gibi.
Mistisizm, mutlak gerçek, ilahi olan, ruhani hakikat veya Tanrı ile
veya onun varlığının bilinci ile birleşmeye çalışmak, bunun için
çeşitli yol ve öğretileri takip etmek, buna rasyonel düşünce ile
ulaşılamayacağını bildirmektir. Mistikler, deneysel ve entelektüel
kavrayışın ötesinde çeşitli gerçekliklerin varlığına inanır ve bunlara
kişisel deneyimlerle (tecrübe) ulaşılabileceğini düşünürler.
Ezoterizm, inanç yerine entelektüel anlayışa dayanmayı, dinden daha
sofistike olduğunu ve psiko-spiritüel transformasyon teknikleriyle
felsefede çeşitli gelişmelere neden olabilineceğini öne sürer (bknz.
ezoterik kozmoloji). Ezoterizm, sadece gelişmiş, imtiyazlı kişilere
açık olup kuşaktan kuşağa aktarılan 'gizli' bilginin varlığından
bahseder. Bu kamuya açık olan egzoterik bilginin tersidir. Özellikle
ruhsal (ruhani) uygulamala ve disiplinlere önem verir ve uygulanır.
Antik Yunanistan'ın mistik dinleri ve modern Scientology dini
Ezoterizm'in örneklerindendir.
ayin, uygulama, değer ve kurumlara sahip inançlar ve ibadetler bütünü.
Zaman zaman inanç sözcüğünün yerine kullanıldığı gibi, bazen de inanç
sözcüğü din sözcüğünün yerinde kullanılır. Din tarihine bakıldığında,
birçok farklı kültür, topluluk ve bireyde din kavramının farklı
biçimlere sahip olduğu görülür. Arapça kökenli bir sözcük olan din
sözcüğü, köken itibariyle "yol, hüküm, mükafat" gibi anlamlara sahiptir.
Tanımlar
Din kavramı Encyclopedia.com'da şöyle tanımlanır:
"Din üyelerine bir bağlılık amacı, bireylerin eylemlerinin kişisel
ve sosyal sonuçlarını yargılayabilecekleri bir davranış kuralları
bütünü ve bireylerin gruplarını ve evreni bağlayabilecekleri
(açıklayabilecekleri) bir düşünce çerçevesi veren bir düşünce, his ve
eylem sistemidir."[1]
Türk Dil Kurumu sözlüğünde:
"Tanrı'ya, doğaüstü güçlere, çeşitli kutsal varlıklara inanmayı ve
tapınmayı sistemleştiren toplumsal bir kurum, diyanet" ve "Bu
nitelikteki inançları kurallar, kurumlar, töreler ve semboller
biçiminde toplayan, sağlayan düzen"[2] şeklinde tanımlanır.
Din tanımı birçok farklı bilim dalı ve felsefede farklı biçimlerde ele alınmıştır.
* Bergson’a göre din, zekanın dağınıklığı ve çaresizliği karşısında
doğanın koruyucu tepkisi ve daha da ileride hayatın bütününe bağlanma,
hayat hamlesinin en derinidir. [kaynak belirtilmeli]
* Edward
Sapir’e göre din, günlük yaşantının anlaşılmaz ve tehlikeli ortamı
içinde gönül huzuruna iç huzuruna götürecek bir yolun bulunmasıdır ve
çok karmaşık bir yapıya sahiptir, doğa ve toplumla ilgili olguları
açıklamada insanlara yardımcı olur. [kaynak belirtilmeli]
* Psikologlara göre din bir üst benlik olayıdır. Bireyi topluluğa
bağlayan kişisel yapısının projeksiyon aracılığıyla belirlediği ikincil
kurumlardır. Sosyologlar ise dini toplumla açıklarlar. [kaynak
belirtilmeli]
* Sosyoloji dine kutsalın toplum hayatındaki deneyimi olarak bakar. [kaynak belirtilmeli]
* Parsons’a göre ise din, kainatta insanın yeri, insanın diğerleriyle
ilişkisi, çevresi ve diğer insanlarla ilişkilere bağlı olarak arzu
edilir olan ve olmayan şeyler hakkında geliştirilen ve gerçekleştirilen
bir anlayıştır. [kaynak belirtilmeli]
* Tasavvuf ve din psikologlarına göre din, insan-ı kamil insan olmaya sevkeden bir disiplindir. [kaynak belirtilmeli]
* İslam Peygamberi Muhammed bin Abdullah'a göre "gittiğiniz yoldur". [kaynak belirtilmeli]
* Satanist kilisesinin kurucusu Anton Szandor Lavey'e göre İnsan
yaşamını etkileyen her türlü elektriksel alandır.[kaynak belirtilmeli]
Farklı din tanımlamaların ortak noktaları birleştirildiğinde, din
insanlara bir hayat tarzı sunan, onları belli bir dünya görüşü içinde
toplayan kurum, bir değer biçme ve yaşama tarzı; yaratıcıya isteyerek
bağlanma, birtakım şeyleri duyma, onlara inanma ve onlara uygun iradi
faaliyette bulunma olgusu; üstün varlıkla ona inanan insan arasındaki
ilişkiden doğan deneyimin inanan kişinin hayatındaki etkileri olarak
tanımlanabilir.
Genel olarak din, doğaüstü bir nitelik taşır, mukaddestir,
değişmezdir (dogmatik) ve gönülden bağlanmayı yani teslimiyeti
gerektirir. Pek tabii ki din tanımı, özellikle dini bir bakış
açısından, her farklı dini grup ve dinde çeşitlilik gösterir. Dinin
taşıdığı nitelik ve öğeler de farklı dinlerde büyük bir değişiklik ve
çeşitlilik göstermektedir.
Din kavram, anlayış ve türlerinin gelişimi tam olarak bilinemediği
gibi tam olarak belirlenememektedir de. Bunun en büyük nedeni, açıkça
ayrıştırılabilecek devrelere sahip olmamasıdır. Yine de, özellikle
1800'ler sonrası yapılan arkeolojik kazılar ve dünyanın geri kalanından
izole edilmiş kültürlerin antropolojik ve tarihi yapılarına dair elde
edilen bilgi ve gözlemler sayesinde, bir kronoloji elde edilememiş olsa
da bir tipoloji geliştirilebilmiştir.[1]
Bugün eldeki bulgular ve var olan kültürel çeşitlilik sayesinde,
gerek eski gerek yeni farklı din tipleri, formları ve anlayışları
tanımlanmıştır. Bu tanımlamalar akademisyenler arasında çeşitlilik
gösterse de belli bir oranda benzeşmektedir. Daha Fazla Bilgi başlığı
altında farklı inanç tipleri, dini öğeler vb. isim olarak
sıralanmıştır. Bu konuda daha fazla bilgi için o başlığa göz
atabilirsiniz.
Çeşitli dünya dinleri
1. Afrika Geleneksel Dini
2. Ana Yerli İnançlar
3. Bahailik
4. Budizm
5. Cao Dai
6. Çin Geleneksel Dini
7. Farangizm
8. Hristiyanlık
9. İslamiyet
10. Jainizm
11. Juche
12. Mormonluk
13. Musevilik/Yahudilik
14. Neopaganizm
15. Rastafari Akımı
16. Sihizm
17. Şinto
18. Tengricilik
19. Tenrikyo
20. Tinselcilik
21. Üniteryan Üniversalizm
22. Yehova'nın Şahitleri
23. Zerdüştlük
Dini mezheplerin inananlara göre sıralanmasında ise, Roma Katolik
Kilisesi Hristiyanlık'taki en büyük mezhepken, Sünnilik İslam'da ve
Vaişnavizm de Hinduizm'deki en büyük mezheplerdir. Roma Katoliklerin mi
yoksa Sünnilerin mi sayısının daha fazla olduğunu kesin bir şekilde
belirtmek çok zordur zira sayılar kabaca eşit düzeydedir ve kesin
sayımlar yapmak da mümkün değildir.
Şinto dini bu dinlerin arasında inananların sayısı hakkında soruna
sahip dinlerdendir. Zira kişisel bildirimin yanı sıra tapınaklar da
bağlı bulunan inananların sayısını bildirir. 17. yüzyıldan beri,
Japonya'da Şinto tapınaklarına kayıt işlemini zorunlu kılan yasalar
vardır. Bu işlem yüzünden, Japonların yaklaşık &75-90'ı tapınak
kayıtlarında yer almaktadır. Bu da inananların kesin sayısını büyük
oranda tahrif eder. Bazı anketler sonuçları Japonların yaklaşık
%3.3'ünün kendisini "Şinto" olarak tanımladığını göstermiştir.
Dinle İlgili Bazı Konu ve Anlayışlar [değiştir]
Din ve Bilim
Dini bilgi, çoğu dindar insana göre, dini önderler, kutsal metinler
ve/veya şahsi ilham ile kazanılır. Bazı dinlere göre bu tür bir bilgi
sınırsız bir mahiyettedir ve her türlü soru ve soruna cevap niteliği
taşır. Bazı dinlere göre ise dini bilgi hayata özellikle dini ve pratik
anlamda etki eder ve gözlem ile elde edilen bilgiyi tamamlayıcı
niteliğe sahiptir. Bazı dinler ve dindar grup ve bireylere göre ise
bahsedilen yollardan elde edilen dini bilgi kesin, şüphesiz ve asla
yanılmaz türdendir. Dini bilginin tanımı, idrak ve tahlil ediliş
biçimleri çoğu zaman dinden dine, mezhepten mezhebe ve bireyden bireye
değişiklik gösterir.
Bilimsel bilgi ve metod ise, tam tersi biçimde, dünya ile birebir
temasa dayanır ve sadece fiziksel evren ile ilgili kozmolojik soru ve
sorunlara cevap verebilir - cevap arar. Tüm bilimsel bilgi şüphe
ihtimali barındırır ve daha sağlam delillere dayanacak gelişim ve
değişime açıktır.
Din, Felsefe ve Metafizik
Dini ve bilimsel doktrinler arasında, metafiziksel kozmolojinin
felsefi perspektifi yer almaktadır. Bu yaklaşım, antik çağda evren,
insanlık ve Tanrı kavramının doğası üzerine mantıki yargılar çıkarmaya
çalışmaktaydı. Din ve Bililm arasındaki anlaşmazlığı çözmek için
geliştirilmiş önemli felsefi araçlardan biri de Occam'lı William
tarafından dini savunmak için geliştirilmiş, "Occam'ın usturası"dır.
Fakat bu argüman sıklıkla bilim felsefesinde bilimi savunmak için
kullanılmaktadır.
Bu hususta not edilmesi gereken bir şey de felsefenin epistemoloji
dalıdır. Bu dal, insan bilgisinin doğası ve sınırlarının yanısıra
inançların, doğru veya yanlış olduğunu nasıl anlayacağımızı veya kabul
edeceğimizi sorgular.
Ezoterizm ve Mistisizm
Mistisizm, felsefe ve metafiziğin aksine, mantığın yücelme ve
aydınlanmanın en önemli yolu olmadığını öne sürer. Daha çok çeşitli
fiziksel disiplinlerde odaklanır; yoga, açlık, dönme (örneğin sema),
çile ve hatta psikoaktif maddelerin kullanımı gibi.
Mistisizm, mutlak gerçek, ilahi olan, ruhani hakikat veya Tanrı ile
veya onun varlığının bilinci ile birleşmeye çalışmak, bunun için
çeşitli yol ve öğretileri takip etmek, buna rasyonel düşünce ile
ulaşılamayacağını bildirmektir. Mistikler, deneysel ve entelektüel
kavrayışın ötesinde çeşitli gerçekliklerin varlığına inanır ve bunlara
kişisel deneyimlerle (tecrübe) ulaşılabileceğini düşünürler.
Ezoterizm, inanç yerine entelektüel anlayışa dayanmayı, dinden daha
sofistike olduğunu ve psiko-spiritüel transformasyon teknikleriyle
felsefede çeşitli gelişmelere neden olabilineceğini öne sürer (bknz.
ezoterik kozmoloji). Ezoterizm, sadece gelişmiş, imtiyazlı kişilere
açık olup kuşaktan kuşağa aktarılan 'gizli' bilginin varlığından
bahseder. Bu kamuya açık olan egzoterik bilginin tersidir. Özellikle
ruhsal (ruhani) uygulamala ve disiplinlere önem verir ve uygulanır.
Antik Yunanistan'ın mistik dinleri ve modern Scientology dini
Ezoterizm'in örneklerindendir.
